6. Ünite

Enerji Kaynaklarımız

Daha önceki bilgilerimizden yola çıkarak enerji kaynaklarımızın neler olduğunu hatırlayalım ve bu enerji kaynaklarının isimlerini söyleyelim.
Günlük ihtiyaçlarımızı karşılamak için birçok enerji kaynağına ihtiyaç duyarız. Çevremizdeki bu enerji kaynakları sizce neler olabilir? Ayrıca bu enerji kaynaklarını hangi amaçlarla kullanıyoruz?

Doğada birçok enerji çeşidi bulunmaktadır. Bu enerji kaynaklarını yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları olarak iki grup halinde toplayabiliriz.

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Yenilenebilir enerji kaynaklarına genel olarak; güneş, hidrojen, rüzgar, hidroelektrik, jeotermal, biomas örnek verilebilir.



Ben Rüzgârım. Çok temizim ve doğada bol olarak bulunurum. türbin adı verilen yüksek kuleler aracılığıyla benim enerjim elektrik dönüştürülerek çeşitli yerlerde kullanılırım



Ben en basit element olan Hidrojenim. Evrende en fazla ben bulunurum ve Çeşitli yerlerde yakıt Olarak kullanılırım.



Ben Hidroelektriğim. Büyük nehirlere kurulan barajlar sayesinde benden enerji elde edilir. Benden üretilen elektrik sayesinde, günlük enerji ihtiyacının çoğunu karşılarım.



Benim adım Biomas. Bitki ve Hayvan atıklarını ve ormandaki Çürümüş atıkları enerjiye dönüştürürüm. Benim sayemde biogaz, biodizel gibi enerji kaynakları oluşur.



Benim adım Jeotermal. Ben yer altından çıkarım. Benden çıkan sıcak su ile birçok yerin enerji ihtiyacını gideririm.

.
Ben Güneşim. Bütün enerji kaynaklarına enerjisini ben veririm. Benim enerjimi toplayıp ısı ve elektriğe çevirebilen araçlarla evlerin su ve ısınma ihtiyacını karşılarlar.


YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI
Yenilenemez enerji kaynaklarına ise genel olarak; petrol, kömür, odun ve doğalgaz örnek olarak verilebilir.



Benim adım Petrol. Ben yer altından çıkartılıp, rafinelerde işlenerek kullanıma hazır hale getirilirim. Arabalarda yakıt, binalardaki ısınma sistemlerinde yakacak ve çeşitli alanlarda da enerji kaynağı olarak kullanılırım.


Benim adım Odun. Ben ormanlardaki ağaçlardan elde edilirim. Sobalarda ve çeşitli ısınma sistemlerinde yakıt olarak kullanılırım.


Ben renksiz, kokusuz ve yüksek kalorili bir gaz olan Doğalgazım. Yemeklerin pişirildiği ocaklarda, suların ısıtıldığı şofbenlerde ve kalorifer sistemlerinde kullanılarak günlük enerji ihtiyacını karşılarım.



Ben kara elmas olarak bilinen Kömürüm. Yeraltından çıkartılıp işlenerek sobalarda, kaloriferli binalarda yakıt ve çeşitli yerlerde enerji kaynağı olarak kullanılırım.
Yukarıda da açıklandığı gibi, yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarını çeşitli alanlarda ve çeşitli amaçlarla günlük enerji ihtiyaçlarımızı karşılamak için kullanırız.
Kullandığımız enerji kaynakları bizim için ne kadar önemli? Bu enerji kaynaklarının bize faydaları neler olabilir?

Gelecekte bozulan çevrenin yeniden düzeltilmesi, ancak tüm dünyada yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına geçişle mümkün olabilecektir. Bu arada yenilenemeyen kaynakların tüketim hızı da düşürülmelidir. Güneş enerjisi, geleceğin en önemli enerji kaynağı olacaktır. Güneş enerjisi kullanımına geçişle, hava kirliliği başta olmak üzere kirliliğin yol açtığı pek çok sorun çözülecektir. Yenilenebilen enerji sistemlerin kullanımı çevreye verilen zararları en aza indirecektir.



GERİ DÖNÜŞÜM


Kullandığımız bazı maddeleri geri dönüştürerek tasarruf sağlarız. Bu maddeler çeşitli değişimler neticesinde tekrar kullanılabilir hale getirilebilir. Sizce bu maddeler neler olabilir? Bu maddeler nerelerde geri dönüştürerek kullanılabilir hale getirilmektedir?

Çevremizde birçok atık madde bulunmaktadır. Bu maddelerin bir kısmı geri dönüşebilirken, bir kısmı ise geri dönüşemez. Kullanıldıktan sonra atık haline gelen maddelerin, çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra tekrar kullanılır hale getirilmesine geri dönüşüm; bu maddelere de geri dönüşebilen maddeler denir. Örneğin; kâğıt, cam, cam şişe, plastik, metal parçası, pil v.b. maddeler geri dönüşümü olan maddelerdir. Suyu da geri dönüşümlü bir madde olarak düşünebiliriz.

GERİ DÖNÜŞÜM MADDELERİ


Ben pilim. Bittiğimde enerji depolanarak yeniden kullanılırım.



Ben plastiğim. Kullanıldıktan sonra geri dönüştürülürüm.



Ben kağıdım. Tekrar kullanılmak üzere geri dönüştürülürüm.



Ben metal barçasıyım. Eritildiğim zaman şekilden şekle girerim.



Ben cam şişeyim. Kırılganım. Fakat geri dönüştürülerek tekrar kullanılırım.




Her atık maddenin geri dönüşümü olmayabilir. Sizce çevremizde hangi maddelerin geri dönüşümü vardır? Bu geri dönüşümlü olan maddelerin geri dönüşümü nasıl olur? Çevremizde geri dönüşüm faaliyetleriyle ilgili neler biliyorsunuz?




Çevremizde geri dönüşüm ile ilgili birçok faaliyet yapılmaktadır. Bu faaliyetlerin amacı, kullandığımız atık maddelerin toplanarak geri dönüşüm merkezlerine götürülüp buralarda değerlendirilmesini sağlamaktır. Örneğin, bazı caddelerde, apartmanların girişinde ve okulların bahçelerinde atık madde kutularını görmüşüzdür. Bu atık madde kutularında; kâğıtlar, piller, plastik şişeler, cam şişeler v.b. maddeler ayrı ayrı toplanarak geri dönüşüm merkezlerinde değerlendirilip yeniden kullanılması sağlanmaktadır.

                           MADDE DÖNGÜSÜ NEDİR?

Ekosistem birbirleri ile ilişkili olan canlı ve cansız varlıklardan oluşmuştur. Ekosistem bu varlıklar arasındaki madde ve enerji alışverişi ve dolaşımı sayesinde kendisini yeniler ve besler. Ekosistemin enerjisini güneş sağlar, ancak hayatın devamı için gerekli olan su ve diğer kimyasal maddeler dünyamızda yer alır.Ekosistemlerde madde varlığı sınırlıdır, alınan maddeler yerine konmadığı takdirde tükenmeye mahkûmdur.Ekosistemlerin dengesini koruyabilmesi ve varlığını sürdürebilmesi (dünyada hayatın devamı için) madde ve enerji döngüleri sırasında alınan maddelerin yani inorganik maddelerin kullanıldıktan sonra cansız ortama geri verilmesi sayesinde olabilir.    Doğada yaşamın sürekliliği için karbon, su, oksijen, azot, oksijen ve fosfor gibi maddeler ekosistem içinde devirli olarak kullanılırlar. Yani canlılar ihtiyaç duydukları bu maddeleri yaşadıkları ortamdan alır, kullanır ve bir şekilde ortama geri verirler ve sürekli olarak devirler yapıp yenilenerek canlılar tarafından tekrar kullanılır. Birinci Termodinamik Kanunu gereğince hiçbir madde ortamdan kaybolmaz, ancak çeşitli kimyasal değişimler geçirebilir. Hayatın devamı için gerekli olan maddelerin ekosistem içinde canlılar ve cansız çevreleri arasındaki dolaşımına Ekolojik Madde Döngüleri ya da Madde Çevrimleri denir. Bu döngülerin biyolojik, kimyasal ve jeolojik etmenleri olduğundan Biyojeokimyasal Döngüler de denir. Madde döngüsünün enerji akışından farkı ekosistem içinde sürekli devir yapmasıdır. Madde döngüleri güneş enerjisi sayesinde gerçekleşir

Besin Zincirinde Enerji Akışı Nasıl Olur?

Besin Zincirinde Enerji Akışı
Bir bölgede canlı ve cansızlardan oluşan sisteme ekosistem denir. Canlılar doğrudan veya dolaylı olarak beslenmek için, birbiriyle etkileşmesi sonucu besin zinciri oluştururlar. Bir besin zincirinin halkalarını farklı canlı türleri oluşturur. Üreticiler, güneş enerjisini dönüştürüp hücrelerinde tutabilen canlılardır. Bu özellikleri sayesinde kendi besinlerini kendileri üretebilirler. Mesela bitkiler biz insanlar gibi veya doğadaki diğer canlılar gibi besin arayışı içerisine girmezler. Üretici (ototrof) olan bu canlılar inorganik maddelerden fotosentez yaparak, organik madde (basit şeker=besin= glikoz) ve oksijen üretirler. (Üreticiler, güneş ışığını doğrudan kullanabildiği için besin zincirinin ilk basamağında yer alır.)

Üreticilere örnek: Bitkiler, algler, klorofilli bakteriler (siyanobakteri...)

Besin üretmeyen ve besinini dışarıdan hazır olarak alan canlılara tüketici (heterotrof) denir. Örnek: Koyun, köpek, kaplumbağa. Tüketici olan canlı grupları da besin aldıkları kaynağa ve besin alma şekline göre gruplara ayrılırlar. Sadece çevrelerindeki üretici canlıları yiyerek bitkisel kaynaklı olarak beslenen canlı grubuna otoburlar denir. Örnek: Tavşan, Maymun, Koyun, Eşek. Çevrelerindeki hayvansal organizmaları yiyerek beslenen canlı grubuna ise etoburlar denir. Örnek: Timsah, kertenkele, baykuş. Çevrelerindeki bitkisel ve hayvansal kaynaklı organizmaları yiyerek beslenen canlı grubuna ise hem etçil hem otçul (hepçiller) denir. Örnek: İnsan, tavuk, ayı. Bir de toprağa düşen bitki ve hayvan artıklarını çürüterek, toprağa karışmasını sağlayan canlılar vardır. Bu canlı grubuna da ayrıştırıcılar denir. Ayrıştırıcıların etkinlikleri sonucunda canlı vücudunu oluşturan organik ve inorganik maddeler toprağa geçmiş olur. Mantarları (küf mantarı, maya mantarı, şapkalı mantarlar) ve bakterilerin büyük bir kısmını ayrıştırıcılara örnek olarak verebiliriz. Ayrıştırıcılar besin zincirinin her basamağında bulunabilir.
Bu anlatılan canlı grubundan doğada en çok bulunan bitkiler yani üreticilerdir. Çünkü üreticiler güneş enerjisini doğrudan kullanabildikleri için daha fazla sayıda bulunurlar. Tüketiciler ise üreticilerden veya diğer otoburlardan dolaylı olarak güneş enerjisinden yararlandıkları için sayıları giderek azalır. Aynı şekilde üreticiler güneş enerjisini doğrudan kullanabildikleri için sahip oldukları enerji besin zincirinin diğer halkasındaki canlılara göre daha fazladır.
Doğada birbiriyle ilişkili birçok besin zinciri vardır. Birbiri içine alan bu besin zincirlerinin hepsi besin ağı olarak adlandırılır.